Dikiş Kopma Tayinleri
Dikiş mukavemeti/kopması testi ile bir ya da daha fazla dikişin kumaş üzerinde göstermiş olduğu mukavemet tespit edilir.
Dikiş Kayma / Açma Tayinleri
Dikiş kayması testi yalnızca dokunmuş kumaşlara uygulanır ve kumaş üzerindeki atkı ve çözgü ipliklerinden birbirlerine paralel olanların açılmalarını tespit edebilmek amacıyla yapılan testtir.
KUMAŞLARDA DİKİŞ DAYANIMI
Dikiş dayanımı, dikilmiş kumaşlarda bir veya birden fazla kumaş ile dikişin meydana getirdiği bağlantının kopmaya karşı gösterdiği en büyük dirençtir.
Dokunmuş kumaşlarda dikiş dayanımı tayini TS 1619/Ocak 1195 standardına göre test edilir.
Konfeksiyon haline getirilmiş, dokunmuş tekstil numunelerinden numune olarak alınan ve üzerinde önceden belirlenen dikişleri taşıyan veya belirlenen özelliklere göre hazırlanmış dikişlerle dikilmiş deney numuneleri dikişlerin kopma dayanımını ve kopma kuvvetinin tayini için sabit travers hızlı çekme cihazı ( CRT ) veya numune uzama hızı sabit çekme cihazı ( CRE ) yada yükleme hızı sabit çekme cihazı ( CRL ) ile deneye tabi tutulur.
Deneyde, kopma dayanımı ölçme cihazı “ Numune uzama hızı sabit çekme cihazı “ ( CRE tipinde ) kullanılıyor ise, çekme çenesi 30510 mm / dakika hızla hareket eder. 25 25 mm ebatlarında kayma yapmayan çeneler kullanılır.
350 mm uzunluğunda 100 mm genişliğinde kesilerek dikilmiş ve hazırlanmış test numuneleri standart atmosfer şartlarında kondüsyonlanır. Kondüsyonlama süreleri aşağıdaki tabloda verildiği gibi alınır.
Lif cinsi
• Hayvansal ve rejenere protein lifleri
• Bitkisel lifler
• Viskoz lifleri
• Asetat lifleri
• %65 nispi rutubette mutlak kuru kütleye göre nem alması %5 den az olan lifler
Kondüsyonlanma süresi (saat)
• 8
• 6
• 8
• 4
• 2
Deney numuneleri üzerindeki dikişin 1 cm’sindeki ilmek adedi sayılır. Numuneler, kumaş yüzü üstte, dikiş hattı kavrama çeneleri arasındaki merkez çizgiye çakışacak ve dolayısı ile çekme kuvveti dikişe dik yönde etki edecek tarzda çekme cihazının kavrama çeneleri arasına yerleştirilir. Cihazın skalasındaki uç, apsis değeri üzerine getirilir. Cihaz dikiş veya kumaş kopuncaya kadar çalıştırılır. Kopma süreleri tespit edilir. Numunelerin dikiş dayanımı çekme cihzından doğrudan alınan ve kopmanın oluşturduğu maksimum kuvvete (N/m) göre;
Ss = ( k Sb ) / Gs
Formülü ile hesaplanır. Burada ;
Ssikiş kopma dayanımı (N)
kL birimine göre 1000’e eşit sabit sayı
Sb:Cihazdan alınan, tespit edilmiş dikiş kopma kuvveti (N)
Gs:Çekme çeneleri arasında kalan deney numunesinin genişliği (mm)
Dikiş randımanı : E %
E = (Ss / Eb ) 100
Eb : Kumaşın kopma dayanımı.
Her kumaş tipi için dikiş randımanı farklı olacağından değişik tipteki kumaşların dikiş dayanımları mukayese edilmek istendiğinde TS 1619/Ocak 1995’te belirtilen standart dikiş gruplarından biri kullanılmalıdır.
DİKİŞ AÇILMASI ve İPLİK KAYMASINA KARŞI DAYANIM :
Kumaşlarda iplik kayması; belli bir fiziksel etki ile atkı ipliklerinin çözgü, yada çözgü ipliklerinin atkı üzerinde kayması sonucu oluşur. İplik kayması sonucu kumaş yüzeyi görünüşü bozulur, hatta bazen aralıklar oluşabilir. Bunun sonucunda da kumaşın kullanım süresi kısalır.
Bir dokuma kumaşı oluşturan ipliklerin kaymaya yada açılmaya karşı gösterdikleri dirence kayma mukavemeti denir. Kayma mukavemeti, iplik bükümüne, ipliği oluşturan elyafın cinsine, kumaş sıklıklarına, doku örgüsü yani çözgü ve atkı ipliklerinin bağlantılarına bağlıdır.
Kayma mukavemeti yüksek olan kumaşlarda iplikler, çalışma ve kullanım sırasında durumlarını değiştirmezler.
Dokuma kumaşlardaki ipliklerin kaymaya karşı mukavemetinin tayini TS 1412/Şubat 1991 standartlarına göre yapılır. Bu standart, iplik kaymasına karşı mukavemetin dikiş metodu ile tayinine dairdir.
Dokuma kumaşlarda kaymaya karşı mukavemet, dikişe paralel ipliklerin belirli bir yer değiştirme miktarı için dikişe dik olarak uygulanması gereken kuvvettir. Bu metot, dokunmuş kumaşlara uygulanır. Bantlar ve diğer sınai tekstil ürünlerine uygulanmaz.
Deney için;
1- Çözgü istikametinde kayma mukavemeti tespiti ile dikilecek dikişler için çözgü istikametindeki uzunluğu 100 mm ve atkı istikametindeki uzunluğu 350 mm olan 5 deney numunesi hazırlanır.
2- Atkı istikametinde kayma mukavemetinin mukavemetin tespiti amacıyla dikilecek dikişler için atkı istikametindeki uzunluğu 100mm ve çözgü istikametindeki uzunluğu 350mm olan 5 deney numunesi hazırlanır. Deney numuneleri TSE 240’a göre (202 0C sıcaklık ve 652 nispi nem) kondüsyonlanır.
Dikiş makinesi olarak, tek iğne ile sınai düz dikişi (lockstitch) 3000 ilmek/dakika hızla diken makine kullanılır. Dikiş ipliği olarak, kopma uzaması %20’den fazla olamayan 80 etiket numaralı poliester beyaz iplik kullanılmalıdır.
Numuneler, kısa kenar, uzun kenarın üzerine doğru 100 mm gelecek şekilde katlanır. Yukarıda belirtilen özelliklerdeki dikiş makinesi ile kıvrımdan 20 mm içeriden kısa kenara paralel olarak dikilir. Dikilmiş numuneler kıvrılma çizgisinden 12 mm uzaklıktan dikişe paralel olarak kesilir. Hazırlanmış numuneler dikiş yönüne diaaa istikamette kavrama çeneleri ile çekilir. Çekme cihazının çene hızı 10010mm/dk olmalıdır. Çene boyutları 25 mm25 mm boyutlarında kayma yapmayacak nitelikte olmalıdır. Çekme cihazı çeneleri arası 75 mm’ye ayarlanır. Dikişsiz numune takılır, 200 N’luk bir kuvveti aşan kuvvet – uzama eğrisi elde edilir. Dikişli numune takılır, dikişli numunenin grafik üzerindeki aynı sıfır noktasından başlayan ikinci bir kuvvet – uzama eğrisi elde edilir. Dikişli numunenin düzgünleştirilmesi için 5 N’lik bir ön gerilim uygulanır.
Her eğri çifti için dikişsiz numune eğrisi arasındaki L (mm) mesafesi ölçülür. 6mm’lik dikiş kayma açıklığına eşit olan 30mm, L mesafesine eklenir. Bulunan değer, (L’ mesafesi + açılma), uzama eksenine (ordinat ekseni) paralel olarak eğri çifti üzerine işaretlenir. İşaretlenen noktadan mukavemet eksenine (apsis ekseni) inilen dikme ile açılmayı sağlayan kuvvetin Newton olarak değeri bulunur. Bu değer, en yakın tam sayıya tamamlanır. (‘L’ + açılma) değeri 200 N’a kadar grafikte elde edilememişse, sonuç ‘200’N’dan fazla olarak değerlendirilir. Deney numunesi 200N veya daha küçük bir kuvvetle yırtılmış ve diaaa ayrılma tespit edilemiyor ise, sonuç ‘ kumaş parçalanması ‘ olarak kaydedilir.